Emoties. Veel mensen hebben er een haat-liefde verhouding mee. Als we bijvoorbeeld verliefd zijn en ons dolgelukkig voelen, kunnen we er geen genoeg van krijgen. Hoe anders is dat als er verdriet opkomt doordat iemand overlijdt, of boosheid als je collega weer eens werk op je afschuift. De kunst is om beide kanten er te laten zijn. Toch blijkt dat in de praktijk weerbarstiger dan het zo klinkt. Niet voor niets is het onderdrukken van emoties één van de oorzaken van stress en kan het uiteindelijk zelfs tot een burn-out leiden.
In een serie artikelen sta ik stil bij de échte oorzaken van een burn-out. Deze keer aandacht voor het onderdrukken van emoties. Onlangs had ik een gesprek met Barry. De huisarts had hem doorgestuurd met stress gerelateerde klachten als hartkloppingen, overmatig zweten en een continu opgejaagd gevoel dat hij van alles moest doen. Daarnaast gaf hij aan eigenlijk nergens meer van te kunnen genieten. Niet meer van zijn eigen bedrijf waar hij al jaren met plezier aan werkte, niet meer van zijn partner en ook zijn huisdieren lieten hem koud. Zijn emotionele leven bestond eigenlijk uit een vlakke lijn zonder pieken en dalen.
Al wandelend vertelt hij over de laatste keer dat hij zich kon herinneren dat hij boosheid in zijn lichaam voelde: ‘Mijn partner had weer eens met vriendinnen afgesproken zonder mij iets te vertellen. Juist die dag wilde ik haar verrassen en lekker uitgebreid voor ons gaan koken. Toen ik thuiskwam stond ze al met haar jas in haar hand, kustte me vluchtig gedag en zei nog net dat ze voor twaalven thuis zou zijn. Voordat ik wat kon zeggen reed ze al weg in de auto. Van binnen was ik woedend. Hoe kan ze dit nou zonder overleg doen? En ik had nog wel zo mijn best gedaan. Ik had meteen geen zin meer om te koken, heb een pizza besteld en een fles wijn opengetrokken. Ik wilde zo snel mogelijk van dat vervelende gevoel af. Nu pas realiseer ik me dat ik die boosheid ook nooit richting haar heb uitgesproken.’
De laatste opmerking is een interessante en eentje die ik vaker hoor. Blijkbaar ervaren veel mensen het als lastig om emoties als boosheid en verdriet te uitten. Dat kan enerzijds te maken hebben met conflict mijdend en sociaal wenselijk gedrag. In dit geval zoomen we nog wat verder in op het onderdrukken van emoties. Wat maakt dat de coping strategie van Barry is om zijn gevoel weg te eten en drinken in plaats van dat hij zijn boosheid ervaart en er laat zijn? Vaak raakt dit de angst om emoties toe te laten. We kunnen dan overweldigd worden door intense gevoelens waar we nooit mee hebben leren omgaan. Wat gebeurt er als ik even flink boos word of een potje ga zitten huilen?
Het grote nadeel van het onderdrukken van emoties is dat de emotie in je lichaam blijft zitten. Je spieren spannen zich aan, je adem stokt, of je klemt je kaken stijf op elkaar. Je lichaam is als het ware in verzet en dat kost ontzettend veel energie. Zolang de emotie niet de kans krijgt om te ontladen en geuit te worden, blijft deze daar zitten en kan dit een bron worden van lichamelijk klachten. Ik vergelijk het weleens met een bal die je onder water probeert te duwen. Hij stopt niet met omhoog komen totdat jij loslaat en ontspant.
Samen met Barry ben ik gaan onderzoeken hoe het nou komt dat hij het lastig vindt om zijn emoties te voelen. In zijn jeugd kreeg Barry van zijn ouders vaak te horen dat hij zich niet zo moest aanstellen als hij verdrietig was. ‘Échte mannen huilen niet,’ zei zijn vader dan. Hij heeft zijn ouders zelfs nooit in zijn leven zien huilen. Zelfs niet toen zijn oudere zus op relatief jonge leeftijd kwam te overlijden. Als hij boos was, moest hij op de gang gaan staan. Boosheid werd als iets brutaals gezien. Wanneer ik dit soort verhalen hoor kan ik me goed voorstellen hoe lastig het voor hem is om nu wel emotie toe te laten zijn leven.
De eerste stap in de oplossing is het inzien, begrijpen en accepteren dat dit overlevingsmechanisme van onderdrukking van de aandienende emoties er is. Zodra je met deze stap aan de slag gaat, zal je merken dat het je steeds vaker begint op te vallen: ‘Hé wat er net gebeurde maakte me boos of verdrietig en ik merkte dat ik meteen afleiding van dat gevoel wilde zoeken.’ De vervolgstap is om stapje bij beetje het gevoel toe te durven laten. Ga maar eens rustig zitten als je emoties voelt op komen. Probeer erbij te blijven en gewoon waar te nemen. Verklaringen zoeken vanuit je hoofd voor het hoe en het waarom zijn vaak minder helpend in deze fase. Tot slot kan je opzoek gaan naar wat voor jou werkt om de emotie te laten stromen. Voor de een is dat een wandeling maken in de natuur, de ander heeft juist behoefte aan steun en troost van anderen.
Vaak zal je merken dat het toelaten van emoties even onprettig kan zijn en daarna ontzettend opluchtend is. De emotie krijgt de kans om door je lichaam te stromen om zo als het ware te verdampen. Het feit dat deze spanning uit je lichaam verdwijnt, zorgt er ook voor dat klachten als gevolg van spanning en stress sterk verminderen en de kans op een burn-out afneemt. Bovendien zorgt het er in veel gevallen voor dat ook de prettige emoties zoals blijdschap en liefde weer intenser beleefd kunnen worden. Daar worden we allemaal gelukkig van, toch?
Herken jij onderdrukte emoties bij jezelf en wil je daarover vrijblijvend sparren met mij? Neem dan contact op via onderstaand contactformulier.
